خانواده قدیمی ترین و مهم ترین گروه اجتماعی، واحد بنیادین جامعه و کانون اصلی رشد و تعالی انسان است و زن یکی از عناصر سازنده خانواده است که با حضور وی خانواده تشکیل می شود. حقوق زن در خانواده مربوط به صورتی است براساس قواعد حقوقی، خانواده شکل گرفته است و زن در نقش همسر، مادر و دختر طرف رابطه قواعد قرار می گیرد و حتی قانون اساسی در ارتباط با زن ماده ای وضع کرده است که نشان می دهد که نه تنها قانون اساسی در صدد سلب حقی لازم از حقوق زنان نبوده است، بلکه بر حق زن و استواری روابط خانوادگی تاکید کرده است. قوانین مربوط به خانواده در قوانین مختلف پراکنده بود و قانون خاصی در این مورد وضع نشده بود تا این که برای اولین بار در سال 1346 قانونی با عنوان قانون حمایت خانواده تصویب شد و به نهاد خانواده اختصاص پیدا کرد و بعد از آن در سال 1353 قانونی با همین عنوان جایگزین قانون قبلی شده، قانون قبلی را نسخ کرد و بعد از آن هم قانون 1386 بعد از تغییرات فراوان در سال 1391تصویب شد. مهریه از جمله حقوق مالی زن محسوب می شود که در قانون جدید ماده ای در ارتباط با آن تشکیل شده است که بحث کردن در مورد آن ضروری است
مفهوم شناسی مصطلحات،
مهریه در لغت به معنای صداق زن است مهریه از باب نفع و یاری است؛ به این صورت زمانی که گفته می شود اعطیتها مهر , مهر را به او اعطا کرد. کلمه مهر در قرآن کریم به کار نرفته است
بلکه از واژه هایی نظیر نحله، صداق، فریضه و اجر استفاده شده است. مهرکلمه ای است عربی و در فارسی آن را کابین گویند، و لغات دیگر مترادف آن در عربی، صداق، نحله و اجر می باشد . مهر کابین است و آن نقد و جنسی باشد که در وقت نکاح بر ذمه مرد مقرر کنند. مالی که به واسطه وطی غیر زنایی به عقد مهر داده شود. برخی از لغویان، از دو واژه » الحلوان « و «الناجفه» نیز در ضمن مفاهیم دال بر مهر و صداق , خصوصا در جامعه عرب پیش از اسلام یاد کرده اند؛ هرچند دلالت این دو بر معنای مورد نظر از مهر، غیر مستقیم بوده، به ضمیمه قراین صورت می گیرد در تعریف اصطلاحی مهریه در کشاف آمده است که مهر قیمت زن در وقت تزویج است. مهریه به معنای جهاز یا جهیزیه نیز آمده است مهریه در کتاب مصطلحات الفقیه به این صورت تعریف شده است: آنچه زوج به زوجه با عقد ازدواج می پردازد .البته ابوحنیفه قرار دادن منافع را در مهر جایز ندانسته و آن را به جای عین روا نمی داند (محقق .دراصطلاح فقه و قانون مدنی «مهر » عبارت است از مال ( یا چیزی که قائم به مال باشد) معینی که از راه های متعارف زوج به زوجه به هنگام عقد نکاح می دهد یا به نفع زوجه برذمه می گیرد. از نظر صاحب جواهر ، مهر هرچیزی است که مسلمان آن را تملیک کند؛ خواه عین باشد یا منفعت، از زمین کشاورزی باشد یا حیوان. و مهر هر آنچه که دو طرف بر آن توافق کنند و آنچه از آن فهمیده می شود همین است به نسبت؛ به کثرت و قلت این واژه و مرادف های آن در ظاهر، شامل مطلق دریافتی زن از سوی شوهر در جریان نکاح اعم از مادی یا معنوی شود.
فلسفه تشریع مهریه برای زن در اسلام
علت اصلی تعبیه مهریه در اسلام مسائل اقتصادی مهریه نیست؛ نکته قابل توجهی که در اسلام در مهر زن قرار داده شده، روح وفلسفه آن است. از دیدگاه اسلام مهر نه اجرت است، چنانکه برخی پنداشته اند، چرا که هر دو از لحاظ جنسی از هم متنعم می شوند )زمخشری، ج 2، ص (25 و نه قیمت زن است؛ چرا که خرید وفروش در میان نیست؛ بلکه نوعی پیشکش، بخشش وهدیه مرد به زن است که از یک سو نشانه صداقت مرد در امر ازدواج و اظهار علاقه او به همسرش به حساب می آید که قرآن کریم در آیه« وَ آتُوا النِّسٰاءَ صَدُقٰاتِهِنَّ حْلَةً » ( نساء، 4( از آن تعبیر به نحله و هدیه کرده است و از سوی دیگر می تواند در موارد لازم پشتوانه زندگیش باشد. بنابراین قرآن کریم از یک سو مهر را مخصوص زنان می داند نه اولیای وی لذا فرموده اند « مهریه را به خود زن ها بدهید» و از سوی دیگر محروم کردن زن از مهر و ازدواج او را در عوض ازدواج دیگری قرار دادن را حرام و ناصحیح اعلام فرمود(لا شغار فی الاسلام)و از جهت آخر مهر را نشانه صداقت و علاقه مرد به زن قرار داد، نه اجرت بضع وارزش زن به عنوان یک کالای مورد معامله، چنانکه برخی از غربی ها پنداشته اند .
البته پرداخت مهریه می تواند آثار اقتصادی و اجتماعی نیز در پی داشته باشد؛ از جمله این که نوعی جبران نقصان سهم زن از ارث است؛ به عبارت دیگر، حقوق دانان وصاحب نظران، مهریه را پشتوانه مالی زن دانسته و به سبب آن، نقص ارث زن را توجیه کرده اند